ΝΕΑ

Ιούνιος 2008

Υποβλήθηκε, πρόσφατα, η Έκθεση Ανταγωνιστικότητας 2007 και ζητήθηκε από τα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης (ΕΣΑΑ) να την σχολιάσουν. Η ΕΑΣΕ, ως μέλος του ΕΣΑΑ, κατέθεσε τις παρατηρήσεις της, οι οποίες δίδονται σε περίληψη παρακάτω.

Μέρος Α΄-  Γενικές εκτιμήσεις

… μια πρώτη συνολική εκτίμηση είναι ότι η Ελλάδα συνεχίζει να υστερεί σημαντικά σε κρίσιμους τομείς της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, όπως:

• επιδόσεις σε Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α),
• κόστος της νέας επιχειρηματικότητας,
• κόστος της γραφειοκρατίας,
• χαμηλές δαπάνες για δια βίου εκπαίδευση και κατάρτιση (ειδικά για το προσωπικό και τα στελέχη επιχειρήσεων),
• ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης και εκπαιδευτικά αποτελέσματα,
• σύγχρονες υποδομές που συμβάλλουν στην παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα (ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, πληροφορική, μεταφορές).

… ο ρυθμός ανάπτυξης είναι τα τελευταία 10 χρόνια 4% και η παραγωγικότητα αυξάνεται 2-3% ετησίως.
… τα παραπάνω δείχνουν ότι η ανάπτυξή μας έχει περισσότερο ‘εκτατική’ μορφή. Δηλαδή, βασίζεται στην πρόσθεση πόρων (μετανάστευση και κεφάλαιο), κι όχι τόσο στην καλύτερη, πιο παραγωγική αξιοποίηση των υπαρχόντων πόρων της οικονομίας.
… η παραγωγικότητα ανά ώρα εργασίας είναι χαμηλή καθώς βρίσκεται στο 70% του μέσου ΕΕ-15. Αυτό σημαίνει ότι στην ελληνική αγορά εργασίας εργάζονται μόνο οι πιο παραγωγικοί εργαζόμενοι, καθώς η συμμετοχή του παραγωγικού πληθυσμού φτάνει το 60% του εργατικού δυναμικού, ενώ σε άλλες χώρες π.χ. στην Αμερική, ξεπερνά το 70% και επομένως δουλεύουν και οι λιγότερο παραγωγικοί και ειδικευμένοι εργαζόμενοι. Δημιουργούνται αμφιβολίες αν το ποσοστό της παραγωγικότητας αντικατοπτρίζει πιστά τις σχετικές εκτιμήσεις ή υπάρχουν προβλήματα στη στατιστικής μέτρηση.
… υποστηρίζεται γενικώς, μάλιστα και από πρόσφατες μελέτες διεθνών οργανισμών για τη χώρα μας (π.χ. Τράπεζα της ΕΕ), ότι το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος (αφορά εργαζόμενους και στελέχη επιχειρήσεων) αυξάνεται ταχύτατα στην Ελλάδα κι έτσι επιδεινώνεται η ανταγωνιστικότητα της χώρας. Το μέγεθος αυτό σχετίζεται με την παραγωγικότητα, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται από τις υποδομές που ‘αντιμετωπίζουν’. Η ανεπάρκεια των υποδομών είναι το μεγάλο  εμπόδιο στη βελτίωση της παραγωγικότητας.
…  στη χώρα μας οι επιχειρήσεις κάνουν επενδύσεις άνω του 20% του ΑΕΠ.

Η  ΕΑΣΕ θεωρεί ότι το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας είναι κυρίως πρόβλημα θεσμικό και ‘κρατικό’. Σχετίζεται με τις συνθήκες που αντιμετωπίζει η ‘επιχειρηματικότητα’, τα εμπόδια και τις διευκολύνσεις που θέτουν το κράτος και οι θεσμοί. Κατά την ΕΑΣΕ η έκθεση του ΕΣΑΑ είναι εξαιρετικά κρίσιμη. Δείχνει ότι στην ουσία το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας είναι ζήτημα ποιότητας των θεσμικών και υλικών υποδομών, ζήτημα αποδοτικής οικονομικής οργάνωσης, κι όχι ζήτημα του τύπου «πολύ ή λίγο κράτος».

Μέρος Β΄- Η έρευνα “Doing Business” και οι προτάσεις μας

Η έρευνα “Doing Business” της Παγκόσμιας Τράπεζας μετράει τις συγκεκριμένες διαδικασίες τις οποίες υποχρεώνεται να περάσει ένας επιχειρηματίας προκειμένου να πετύχει κάποιο σκοπό, όπως να ανοίξει μια επιχείρηση, να χτίσει μια αποθήκη, και πόσες μέρες θα διαρκέσει η διαδικασία. Η χρησιμότητα της έκθεσης Doing Business έγκειται στο ότι αποτελεί ένα εργαλείο που επιτρέπει τον εντοπισμό σημείων στα οποία μπορεί να επέμβει η πολιτεία και να λάβει συγκεκριμένα θεσμικά μέτρα για να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της χώρας. Σημεία, στα οποία εφόσον υπάρχουν βελτιώσεις, θα μπορούμε να προσδοκούμε  σταδιακά βελτίωση και στις άλλες εκθέσεις, όπως του World Economic Forum.

Στον Πίνακα 1 καταγράφονται οι τυποποιημένες διαδικασίες στις οποίες οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι πολύ χειρότερες του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ και στις οποίες η λήψη διορθωτικών μέτρων είναι σχετικά απλή υπόθεση.

Σημεία  στα οποία μπορεί  να υπάρξει εύκολα βελτίωση:

1. Η διαδικασία ίδρυσης επιχείρησης απαιτεί την ολοκλήρωση υπερβολικά πολλών ενεργειών (15 αντί 6 στον ΟΟΣΑ), οι οποίες απαιτούν υπερβολικά πολύ χρόνο (38 ημέρες αντί 15). Τέλος, το κόστος είναι υπερβολικά μεγάλο (23% του ακαθάριστου κατά κεφαλή εισοδήματος αντί 5% στον ΟΟΣΑ) και το απαιτούμενο ελάχιστο κεφάλαιο υπερβολικό.
2. Οι πληρωμές φόρων είναι πολλές στον αριθμό (21 αντί 15 στον ΟΟΣΑ) και απαιτούν, αντίστοιχα,  πολύ χρόνο. Αυτό οφείλεται στις πολλές πληρωμές στο ΙΚΑ (12), οι οποίες μάλιστα δεν μπορούν να διεκπεραιωθούν ηλεκτρονικά.
3. Ο απαιτούμενος χρόνος για την πραγματοποίηση εισαγωγών και ιδίως εξαγωγών είναι υπερβολικά μεγάλος (20 ημέρες αντί 10 για τις εξαγωγές).

Προσδοκώμενη βελτίωση με σημείο εκκίνησης τη θέση 100 κατά το reform simulator του  Doing Business:

• Ίδρυση εταιρείας: 7 διαδικασίες και 5 ημέρες. Διαμορφωμένη θέση 81.
• Μείωση κόστους και ελάχιστου κεφαλαίου κατά το μισό. Διαμορφωμένη θέση 77.
• Ηλεκτρονική υποβολή δηλώσεων και εκκαθάριση πληρωμών για ασφαλιστικές εισφορές, με μείωση του χρόνου κατά 80 ώρες. Διαμορφωμένη θέση 72.
• Απλοποίηση πιστοποιητικών εξαγωγέα, με μείωση χρόνου στις 10 μέρες. Διαμορφωμένη θέση 68.

Αναλυτικότερα προτείνονται οι παρακάτω βελτιώσεις:

1. Η ίδρυση εταιρείας (ΑΕ και ΕΠΕ) μπορεί εύκολα να επανασχεδιαστεί ως εξής για να ολοκληρώνεται σε 6 ενέργειες (μέσος όρος ΟΟΣΑ 6) και εντός μιας εβδομάδας:
   1. Προσέλευση στο επιμελητήριο για δέσμευση επωνυμίας και προπληρωμή όλων των τελών εγγραφής και συνδρομών.
   2. Σύνταξη καταστατικού στον συμβολαιογράφο και βεβαίωση οφειλόμενων ποσών που θα καταβληθούν στην τράπεζα.
   3. Απόκτηση βεβαιώσεων ασφάλισης στον ΟΑΕΕ από ΚΕΠ.
   4. Πληρωμή όλων των οφειλών πλην του Φόρου Συγκέντρωσης Κεφαλαίου σε οποιαδήποτε εμπορική τράπεζα. Περιλαμβάνονται δικαιώματα Επιτροπής Ανταγωνισμού, δικαιώματα ταμείων στην αμοιβή δικηγόρου και τη σύνταξη του συμβολαίου, τέλη δημοσίευσης στο ΦΕΚ και επιβαρύνσεις επί αυτού καθώς και οποιεσδήποτε οφειλές που προκύπτουν από την βεβαίωση ασφάλισης του ΟΑΕΕ.
   5. Προσκόμιση του καταστατικού και της βεβαίωσης πληρωμής στο οικείο μητρώο, άμεση εγγραφή σε αυτό μετά από τυπικό έλεγχο και άμεση τέλεση της δημοσιότητας με την εγγραφή στο μητρώο. Η δημοσίευση στο ΦΕΚ θα γίνεται με επιμέλεια του οικείου μητρώου.
   6. Πληρωμή του ΦΣΚ στην οικεία Δ.Ο.Υ. και απόκτηση Α.Φ.Μ. χωρίς να υπάρχει καθυστέρηση για  αυτοψία, εκτός αν αυτή ζητηθεί τεκμηριωμένα από τον έφορο.
   7. Εγγραφή στο μητρώο εργοδοτών του ΙΚΑ και ενημέρωση με ηλεκτρονικό τρόπο του ΟΑΕΔ και του Σ.Ε.Π.Ε. για την πρόσληψη του πρώτου υπαλλήλου.
      Η μείωση του ελάχιστου απαιτούμενου κεφαλαίου, τέλος, θα μειώσει και το κόστος ίδρυσης, ενώ μειώσεις σε άλλα έξοδα ίδρυσης θα πρέπει να αποφασιστούν χωριστά.
2. Οι πληρωμές φόρων και ο αντίστοιχος χρόνος μπορούν να μειωθούν σημαντικά εφόσον θα είναι δυνατή η ηλεκτρονική υποβολή των σχετικών δηλώσεων στο ΙΚΑ και η πραγματοποίηση ηλεκτρονικών πληρωμών. Σημειώνεται ότι η Ελλάδα είναι μια από τις λίγες μόνο χώρες στις οποίες οι εισφορές στο ασφαλιστικό ταμείο πληρώνονται κάθε μήνα από τον εργοδότη.
3. Σημαντική βελτίωση μπορεί να επιτευχθεί στην περίπτωση του απαιτούμενου χρόνου για την πραγματοποίηση εξαγωγών με τα ακόλουθα μέτρα:
1. Η κατάργηση της υποχρέωσης από τον εξαγωγέα να αποκτήσει  πιστοποιητικό τεχνικών προδιαγραφών, ιδίως όταν αυτός είναι πιστοποιημένος από τον ΕΛΟΤ ή το TUV. Αντίθετα, πρέπει να αρκεί μια υπεύθυνη δήλωση.
2. Στην περίπτωση της εξαγωγής Ελληνικών προϊόντων διττής χρήσης (π.χ. διαλύτες όπως το νέφτι) μπορεί να καταργηθεί η απαίτηση να υποβάλλει με γνήσιο υπογραφής στο Ελληνικό προξενείο της χώρας υποδοχής ο εισαγωγέας τη βεβαίωση για την χρήση που θα κάνει στο προϊόν. Ενώ υπάρχει και σε όλες τις άλλες χώρες η υποχρέωση για τη βεβαίωση χρήσης, μόνο η Ελλάδα απαιτεί το «γνήσιο υπογραφής» στο προξενείο, το οποίο μάλιστα πολλές φορές αρνείται να το βεβαιώσει για τους αλλοδαπούς εισαγωγείς.
3. Στην Ελλάδα σήμερα δεν υπάρχουν εξειδικευμένα  εργαστήρια που να χορηγούν γρήγορα πιστοποιητικά υγειονομικού ελέγχου. Θα μπορούσαν να ιδρυθούν σχετικά εργαστήρια.
4. Τέλος, θα  μπορούσε να καταργηθεί η υποχρέωση εγγραφής στο μητρώο εξαγωγέων, έστω για εξαγωγές εντός την Ευρωπαϊκής Ένωσης.
   Σημειώνεται ότι για την πλειοψηφία των εξαγωγέων  προκύπτει τουλάχιστον ένα από τα εμπόδια που αναφέρονται στα σημεία 1-3.

Ο Πίνακας 1 δίνει μια εικόνα του πού βρισκόμαστε σε σχέση με τις άλλες χώρες που είναι «δυνάμει» ανταγωνιστές μας, σύμφωνα με την έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας. Όμως το ίδιο κακή είναι και η κατάταξη της Ελλάδας  στην έρευνα του International Institute for Management Development (IMD). To IMD δημοσιεύει κάθε χρόνο την κατάταξη 55 χωρών από πλευράς ανταγωνιστικότητας (συνολική, επιχειρηματική αποτελεσματικότητα, κυβερνητική αποτελεσματικότητα, οικονομική απόδοση και υποδομές). Όπως μπορεί να διακρίνει κανείς στον Πίνακα 2, η ανταγωνιστικότητα της χώρας μας σε σχέση με τις άλλες χώρες που περιλαμβάνονται στην έρευνα του IMD μειώθηκε σημαντικά το 2008 έναντι του 2007.

Όλα τα παραπάνω δείχνουν μια σημαντική μείωση της ανταγωνιστικότητας  σε όλους τους τομείς. Θα περίμενε κανείς, όταν υπάρχει μια τέτοια εξέλιξη, οι παραγωγικές δυνάμεις του τόπου και όσοι μετέχουν ή επηρεάζουν την πορεία της χώρας να εξετάσουν από κοινού τόσο το τί φταίει (γιατί υπήρξε ο υποβιβασμός και τί τον προκάλεσε), όσο  και τί μπορεί ή πρέπει να κάνει ο καθένας όχι μόνο για να κερδίσουμε ως χώρα το χαμένο έδαφος, αλλά και να βελτιώσουμε τη θέση μας στην παγκόσμια κατάταξη.

Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή και δεν διαφαίνεται, ακόμη, ότι η κρίση έχει ξεπεραστεί και ότι τα πράγματα θα βρουν τους προηγούμενους ρυθμούς τους. Ωστόσο, καθένας μας πρέπει και μπορεί να πράξει πολλά και σημαντικά πράγματα, αρκεί να μην βλέπει μόνο τα ‘στραβά’ των άλλων, αλλά πρωτίστως τί μπορεί ο ίδιος να διορθώσει και να συνεισφέρει για το κοινό καλό.